این کتاب بررسی تحلیلی-تاریخی فرقه‌ها و نحله‌های دوره اسلامی است و سه بخش اصلی دارد. بخش اول به عناصر و مضامین ثابت در ساختار متون ملل و نحل می‌پردازد: اموری از قبیل ترتیب چینش فرقه‌ها و تعداد و طبقه‌بندی آنها. بخش دوم و اصلی این اثر، توصیفی است از مهمترین نویسندگان و آثار این حوزه فکری از قرن دوم تا قرن سیزدهم هجری. بخش سوم کتاب، به بررسی خود مفاهیم محوری «مذهب»، «فرقه»، «سنت»، «بدعت» و ... اختصاص دارد و پیش‌زمینه تاریخی بسط و تطور متون و ملل و نحل به تفصیل بررسی می‌شود. یوزف فان اس، که دکترای خود را در رشته عرفان اسلامی از "دانشگاه بُن" دریافت کرده، سالها کرسی استادی «مطالعات اسلامی و سامی» را در "دانشگاه توبینگن" در اختیار داشت. او همچنین در دانشگاه‌های پرینستون، پاریس، آکسفورد و ... به تدریس و تحقیق مشغول بوده است.