انتقال دانش در گفتگو: پژوهشی در باب محاورات ادوار نخستین اسلام پدیدآور
رگولا فورستر
ناشر بریل تاریخ انتشار 2017 محل انتشار DE شابک 0 موضوع
فرهنگ و تمدن اسلامی
دوره (ها)
   25

توضیحات

این اثر، اولین پژوهش در هیئت یک کتاب در باره‌ی کاربرد شکل محاوره‌ی ادبی در منابع فرهنگ اسلامی است. رگولا فورستر مجموعه گسترده‌ای از مکالمات آموزشی عربی کلاسیک از قرن دوم تا اواسط قرن پنجم هجری قمری (هشتم تا یازدهم میلادی) در زمینه موضوعات بسیار متنوعی را بررسی می‌کند. تحقیقات وی آثار نثر همچون مسائل نافع بن ازرق، محاورات مفضل بن عمر از عالمان شیعه، محاورات فقهی شافعی، دیالوگهای اسماعیلی همانند محاوارات ابو حاتم رازی، و همچنین گفتگوهای با خدا (مواردی هم‌چون اسرار الوحی از ابولیث سمرقندی و مناجات موسی)، دیالوگ‌های پاره‌ای از آثار ادب کلاسیک (مثل کلیله و دمنه) یا متون خود‌سرنوشت‌نگار (مانند کتاب مناظرات، موید فی الدین شیرازی)، دیالوگ‌های تاریخی (چون اخبار الیمن) و دستور زبان (مناظره‌ی میان ابو بشر متی و ابو سعید سیرافی)، و بسیاری دیگر از مکالمات ناظر به علم کیمیا، طالع بینی، و پزشکی را شامل می‌شود. فورستر در این کتاب نشان می‌دهد که محاوره‌های عربی به هیچ وجه رساله‌های به شکل دیالوگ درآمده نیستند. بلکه، اکثر نویسندگان این شکل ادبی را آگاهانه انتخاب می‌کنند و یک گونه‌ی ادبی خاص خود را خلق می‌کنند. در این عالم معرفتی، شخصیت‌ها در حال انجام عمل و گفت‌وگو در زمان و فضا نشان داده می‌شوند. مباحث و جدال‌ها مجسم می‌شوند و گویی بر روی صحنه به نمایش در‌می‌آیند. مکالمات اشکال ویژه‌ای از استدلال و ساختار را به کار می‌برند. با استفاده از شکل ادبی دیالوگ، محتوای این متون شکل می‌گیرد و دانش ارائه شده، هم در ترازی برای عموم خوانندگان جریان می‌یابد. دیالوگ‌ها را می‌توان به عنوان بازتاب موقعیت‌های آموزش واقعی به ویژه در امور مذهبی و حقوقی و همچنین مناظرات تند و جدلی در نظر گرفت. ممتاز تلقی‌شدن آموزش‌های شفاهی یکی از عوامل مهم موفقیت این صورت ادبی بوده است. بر مبنای این باور لازم بوده است، دانش به صورت شفاهی از استادان به شاگردان انتقال یابد. این عقیده، اصل اساسی جوامع اسلامی سده‌های میانی است و به روشنی در متون مورد مطالعه در این کتاب بازتاب یافته است.